ویتامین کا به عنوان یک مکمل آنزیمی در بدن انسان کاربرد دارد.
و از مهم ترین آنزیمای بدن که عملکرد درست آن بستگی به وجود ویتامین کا است آنزیم پروترومبین Prothrombin است.
آنزیم پروترومبین با نام دیگر فاکتور انعقادی۲ (Clotting Factor II) نیز شناخته میشود. این آنزیم در تشکیل لخته و انعقاد خون در مواقع خونریزی های داخلی و خارجی نقش موثری دارد.
ویتامین K همچنین میتواند به عنوان مکمل آنزیمی برای آنزیم دیگری به نام استئوکلسین (Osteocalcin) عمل کند که احتمالا در متابولیسم استخوانها و رسوب صحیح کلسیم نقش دارد.
ویتامین K در تعداد کثیری از منابع غذایی گیاهی و جانوری به مقدار کافی یافت می شود. گیاهانی ک برگ تیره دارند مانند اسفناج، بروکلی و Kale دارای مقادیر مناسبی از ویتامین K1 هستند، به شکلی که با استفاده تنها یک لیوان (Standard Cup) از آنها می تواند نیاز روزانه همه افراد در سنین متفاوت را تامین کرد. تعدادی دیگری از سبزیجات که فراوان هستند مانند هویج، بلوبری، کدو حلوایی و کاهو نیز دارای ویتامین K1 هستند. منابع حیوانی شامل گوشت خوک، مرغ، زرده تخم مرغ، پنیر و سویای تخمیر شده با باکتری ها به نام Natto (Fermented Soybean) حاوی ویتامین K2 هستند.
ویتامین k2 به نوبه خود شامل تعدادی از انواع مواد شیمیایی مرتبط با طول‌های مختلف از زنجیره‌های جانبی کربن است که از اتم گروه ایزوپرونید ساخته شده‌اند. ویتامین k1 که به عنوان فیتومنادین یا فیلوکین یا فیتونادین شناخته شده‌است، توسط گیاهان ساخته میشود و بیشترین مقدار آن در سبزیجات برگ سبز یافت میشود زیرا به‌طور مستقیم در فتوسنتز نقش دارند.
در افرادی که تغذیه طبیعی و مناسبی دارند کمبود ویتامین کا به ندرت اتفاق می‌افتد زیرا این ویتامین با مقدار زیاد و مناسبی در انواع سبزیجات و غذاهای گیاهی وجود دارد در هر حال کمبود این ویتامین میتواند در سیستم انعقاد خون اختلال ایجاد کند اگر در سیستم انعقاد خون اختلال ایجاد شود زمان بند آمدن خون افزایش می یابد و این یکی از نشانه های کمبود ویتامین کا است و در زبان پزشکی آن را با نام Prothrombin Time یا PT میشناسند.
مصرف این ویتامین بر اساس سن و جنس افراد متفاوت است مثلاً نوزادان تنها دو میکروگرم از این ویتامین را نیاز دارند و این در حالی است که زنان بالغ به حدود ۹۰ و مردان بالغ به ۱۲۰ میکروگرم ویتامین نیاز دارند. نیمی از یک لیوان استاندارد که دارای کلم بروکلی پخته شده باشد حاوی ۱۱۰ میکروگرم ویتامین کا می باشد و این تقریبا برابر است با نیاز روزانه مردانه بالغ.
باید توجه کنید که همه ویتامین کا که موجود است در مواد غذایی جذب بدن نمی‌شود. همانطور که گفته شد این ویتامین محلول در چربی است و برای جذب بهتر لازم است که همراه غذاهای دارای چربی مصرف شود.
کمبود ویتامین کا ممکن است در دو گروه ایجاد شود گروه اول نوزادان هستند که عبور و انتقال ویتامین کا از طریق جفت مادر ضعیف است و نوزاد در بدو تولد با کمبود این ویتامین مواجه است
همچنین کمبود ویتامین کا در نوزادان ممکن است باعث خونریزی در مناطق مختلف بدن بشود گروه دوم افرادی هستند که بیماری‌های مختلفی مانندکولیت اولسراتیو(Ulcerative Colitis) و بیماری سلیاک (Celiac Disease) دارند و دچار سوء چسب مواد غذایی هستند و همچنین سوء جذب مواد غذایی میتواند به علت برخی اعمال جراحی در دستگاه گوارش ایشان به وجود بیاید.
با وجود احتمال کمبود ویتامین کا در نوزادان و خطر خونریزی داخلی و خارجی متخصصان اطفال آمریکا توصیه می‌کنند که به تمامی نوزادان متولد شده ۱ دوز ویتامین کا در بدو تولد تزریق شود.
هرچند عوارض مشخص شده ای برای مصرف زیاده روزانه ویتامین کا گزارش نشده است ولی مصرف مکمل‌های این ویتامین برای افراد معمولی که تغذیه مناسبی دارند توصیه نمی شود همانطور که پیشتر گفته شد نوزادان و افراد دچار بیماری‌های خاص گوارشی با مشکل سوءجذب ممکن است به این مکمل های ویتامین کا احتیاج داشته باشند. همچنین افرادی که داروهای ضد انعقاد نظیر وارفارین مصرف می کنند ممکن است با مشکل مشکل و تغییرات میزان ویتامین کا مواجه شوند و این می توانند منجر به لخته خون شود و به همین دلیل باید مقدار ثابتی از این ویتامین را در غذای روزانه خود مصرف کنند و این افراد بهتر است در این زمینه با پزشک خود مشورت کنند.
تحقیقاتی در مورد تاثیر مصرف مکمل های ویتامین کا جهت جلوگیری از پوکی استخوان و بیماری های عروق کرونری قلب انجام شده و این تحقیقات نیز ادامه دارند.
یک تحقیق معتبر در کشور ژاپن نشان داد که مصرف مکمل های ویتامین کا می تواند باعث کاهش خطر شکستگی لگن و ستون فقرات در خانم ها پس از سن یائسگی شود و به همین دلیل از مکمل های ویتامین کا در ژاپن و برخی از کشورهای شرق آسیا برای درمان پوکی استخوان استفاده میشود، اما سازمان غذا و داروی آمریکا این درمان را توصیه نمی‌کند.
هرچند ویتامین‌کا ماده‌ای ضروری و حیاتی برای انسان است و وجود آن در مواد غذایی ضروری است اما همانطور که گفته شد مصرف مکمل‌های این ویتامین برای افراد معمولی جایز نیست و بهتر است که استفاده از مکمل‌های این ویتامین برای درمان با نظر پزشک انجام شود.
در سال ۱۹۳۵ میلادی دانشمندی دانمارکی با نام هنریک دام متوجه شد ماده در بدن مرغ وجود دارد که باعث انعقاد خون میشود وی این ماده را با نام ویتامین کا نامگذاری کرد تا الان دو نوع از این ویتامین که پیشتر گفته شد با نام k1 و k2وجود دارد و تفاوت بسیار کمی در ساختار مولکولی با همدیگر دارند .
بدن برای جذب این ویتامین که محلول در چربی است نیاز به صفرا دارد ویتامین کا در برابر حرارت پایدار است ولی در مقابل نور آفتاب و یخ زدگی از بین میرود و مقاوم نیست همچنین هر چقدر که هوا گرم تر شود نیاز بدن به این ویتامین بیشتر خواهد شد.
منابع غذایی ویتامین k
مهم ترین منابع حاوی ویتامین k عبارتند از سبزیجات دارای برگ های پهن سبز رنگ، چای سبز، اسفناج، شلغم، گل کلم، کلم پیچ، مارچوبه و کاهو. سایر مواد غذایی از قبیل جگر، پنیر، شیر و زرده تخم مرغ نیز حاوی ویتامین کا هستند. منجمد کردن مواد غذایی باعث تخریب و از بین رفتنویتامین k می شود.
ویتامین کا
سبزیجات مانند ریحان، آویشن به صورت خشک شده ی آن به میزان ۱۵ تا ۱۷ میکروگرم بیشترین میزان ویتامین کا را فراهم می کنند. میزان این ویتامین در جعفری تازه، گشنیز، مرزنجوش و پونه کوهی ۱۰ میکروگرم است